Félagsleg dreifing áhættu og einkavæðing hagnaðar

Í gegnum síðustu árhundruð, hafa heimspekingar og aðrir deilt um hvaða aðferðum á að beita til að dreifa auði jarðar.  Bent hefur verið á margar aðferðir til hagstýringar með þessu markmiði í huga.  Það er óhætt að segja að við lifum ekki við nokkur af þessum kerfum heldur einvers konar brauðmola hagkerfi.
(http://en.wikipedia.org/wiki/Economic_system)

Það virðist hafa gleymst að ræða hvort og af hverju ætti að dreifa auðnum.  Kannski þess vegna höfum við "de facto" kerfi þar sem auði er ekki dreift, heldur safnast á stöðugt færri hendur.   

Augljóst er að verið hefur ákveðið, með einhverjum aðferðum, að hagnaður sé einkaeign þeirra sem eiga fjármagnið.  Hér á Íslandi kemur þetta fram sem þrýstingur á stöðugt lækkandi tekjuskatta á fyrirtæki og í eignarhaldi á auðlindum.  Þetta er eitthvað sem við verðum að sætta okkur við, að minnstakosti um tíma.  Mín trú er sú að fólk hafi sætt sig við þetta þar sem það lítur út fyrir að vera sanngjarnt að þeir sem taki áhættur fái að njóta hagnaðarins að því gefnu að þeir sitji uppi með tapið.

Það er áríðandi að benda á að það sem kallast tekjuskattur hjá fyrirtækjum er að sjálfsögðu ekki tekjuskattur heldur hagnaðarskattur.  Hjá fyrirtækjum er kostnaður dreginn frá skattstofni áður en gjöldin eru lögð á.  Hjá einstaklingum er skatturinn lagður á tekjur án tillits til kostnaðar, það er þess vegna augljóst að ekki er um samskonar skatt að ræða.

En hvað er að gerast?  Þurfa þeir sem hefðu hlaupið með hagnaðinn að taka á sig tapið?

Sú virðist ekki vera raunin, hvorki hér á landi né erlendis.  Það virðist vera samkomulag á milli ráðandi afla að þetta tap verði greitt af alþýðunni,  þetta hefur aldrei verið útskýrt á skiljanlegu máli fyrir þann sem á að fá reikninginn.  Að sjálfsögðu ekki þar sem tölurnar eru svo háar.  Fyrir okkur íslendinga er verið að tala um tölur í námunda við allan lífeyrissparnað okkar.

Tökum dæmi, það virðist samkvæmt tölum frá Seðlabanka að tapið af útrásinni, sé í kringum kr. 4.000.000.- á hvert mannsbarn á Íslandi.  Það gerir kr. 16.000.000.- á fjögurra manna fjölskyldu.  Þar sem ég geri ekki ráð fyrir að fólk hafi þetta fjármagn á milli handanna, þá þurfa flestir að taka lán fyrir þessu á þeim vöxtum sem bjóðast í dag sem virðast vera í kringum 20% og þá yrði vaxtakostnaður á fjögurra manna fjölskyldu kr. 3.200.000.-.  Þar með þarf hver fjögurra manna fjölskylda að borga meira en kr. 3.200.000.- til að geta greitt þetta niður.

Einhverju af þessari upphæð hefur þegar verið velt yfir á okkur sauðsvartan almúgann.  Hversu mikið gat ég ekki reiknað út á þessari stundu þar sem ég fann ekki hagtölurnar, hvort sem það er vegna þess að ég leitaði ekki nógu vel eða að þær eru ekki komnar út.  Sú verðbólgu bóla sem nú ríður yfir er einfaldlega stjórnvöld að velta tapi bankanna yfir á launþega.  Þetta er gert með peninga „prentun" án þess að það standi verðmæti bak peninganna, sem þar af leiðandi þynnir verðgildi peninganna.

Þessi prentun peninga hefur bein áhrif á verðmæti krónunnar gagnvart öðrum gjaldmiðlum.  Þetta lýsir sér í hækkuðu verðlagi eða verðbólgu.

Það er bara ein vara sem ekki flýtur með verðbólgu og það eru laun.  Laun eru alltaf mæld í venjulegum krónum, allt annað notar verðbætta krónu.  Þetta þýðir að nýgerðir kjarasamningar hafa, fyrir langflesta launamenn, þegar verið étnir upp í því verðbólgustígi sem við höfum í dag.

Mér finnst mikilvægt að hafa í huga fyrir okkur almúgann að þegar ráðamenn tala um að standa við bakið á okkar mönnum, bæta rekstraumhverfi bankanna og allt annað í þá veru sem þeir láta út úr sér að þá er verið að tala um að færa tap þeirra beint á okkur.  Við hefðum aldrei fengið að njóta gróðans hinsvegar. 

Sannleikur málsins með rekstrarumhverfi bankanna er að það hefur verið alltof gott fyrir bankanna, frá íslenskum stjórnvöldum séð, þeir ytri erfiðleikar sem þeir eiga við að etja umfram banka erlendis er fullkomið sjálfskaparvíti þeirra sjálfra, skapað með glæfralegum og á stundum heimskum viðskiptum.

Mér finnst kominn tími til að fá vitræna umræðu um hvort þjóðin vill taka þessar byrgðir á herðar sér og þar með samþykkja félagslega dreifingu taps bankanna eða ekki.

Til að þessi umræða geti átt sér stað, þá þarf með einhverjum hætti að fá spilin á borðið.  Við sem þjóðfélag þurfum að þekkja og skilja þær afleiðingar sem felast í þeirri aðferð sem valin verður til að koma okkur út úr þessu bulli.  Ljóst er að þetta verður erfiður tími, sérstaklega fyrir fólk með lítið á milli handanna. 

Það gengur ekki fyrir samfélagið að klappstýrur einkavinavæðingarinnar taki þessar ákvarðanir í reykfylktum  bakherbergjum.